/78_Snoch_Bogdan.pdf
Bogdan Snoch (Częstochowa)
Studium Nauczycielskie w Częstochowie (1957-1971)
prekursor WSP
Częstochowa w okresie 1950- 1975 należała do województwa katowickiego
i w związku z tym podlegała Kuratorium Okręgu Szkolnego (KOS) w Katowicach.
W owym czasie zaczęły powstawać zakłady kształcenia nauczycieli przygotowujące
nauczycieli do potrzeb starszych klas szkoły podstawowej. W Okręgu Szkolnym
Katowickim pierwsze Studium Nauczycielskie (SN) powstało 1 września 1954 roku
w Katowicach, ale prawdziwy rozwój placówek nastąpił właściwie w 1957 roku 1•
Wówczas powstało drugie w województwie Studium Nauczycielskie zlokalizowane
w Częstochowie przy ówczesnej ul. Deglera 31 ( ob. ul. Dąbrowskiego) na kierun
kach : biologia, fizyka, matematyka, ekonomika gospodarstwa domowego i żywienia
zbiorowego.
Studium Nauczycielskie w Częstochowie zajęło miejsce po Wyższej Szkole
Ekonomicznej ( 1950--1957 /59). Min. Szkolnictwa Wyższego doszło do wniosku, że
w Częstochowie nie ma racji bytu uczelnia ekonomiczna, natomiast istnieje realna
perspektywa funkcjonowania zakładu kształcenia nauczycieli o kierunku gospodar
czym. Próby uratowania uczelni ekonomicznej podjęte przez Alfreda Czarnotę (eks
rektora), posłów ziemi częstochowskiej , w tym prezesa NBP Edwarda Drożniaka,
oraz przez Miejską Radę Narodową i sekretarza KM PZPR zakończyły się niepo
wodzeniem. Nie udało się również w miejsce WSE utworzyć Wyższej Szkoły Nauk
Społecznych . W 1957 roku zapadła decyzja o ostatecznej likwidacji Wyższej Szkoły
Ekonomiczej .
Studium Nauczycielskie w Częstochowie powstało 1 września 1957 roku2,
przejmując częściowo majątek po WSE. Z dawnej uczeln i Studium przejęło specjal
ność : ekonomika gospodarstwa domowego i żywienia zbiorowego. W 1958/59 r.
wprowadzono filologię polską na studiach dziennych. W 1959/60 na studiach za
ocznych powołano specjalność : filologia polska, biologia, matematyka, ekonomika
żywienia zbiorowego i wychowanie przedszkolne.
Lokalizacja placówki w Częstochowie , położonej na północnych peryferiach
województwa była ze wszech stron uzasadniona. Obszary te, słabo zurbanizowane
i uprzemysłowione, wykazywały zapotrzebowanie na kadrę nauczycielską. Stąd też
1Z działalności ZKN w latach / 945- 1971 w województwie katowickim, ,,Biuletyn Metodyczny", Kato
wice 1972, s. 52.
2Dz. U. Min. Ośw. z dnia 30 V 1957 r., Nr 7, poz. 85.
756 Bogdan Snoch
była konieczność podjęcia stosownych kroków w celu zaspokojenia miejscowych
potrzeb. Pierwszym dyrektora Studium mianowano dra Konstantego Zajdę. Po nim
kolejno kierowali placówką: mgr Zygmunt Skurczyński, mgr Jan Ciosek i ponownie
dr Konstanty Zajda.
Studia Nauczycielskie w Polsce przechodziły liczne procesy ewolucyjne (re
strukturyzacji). W pierwszym roku ich istnienia (1957/58) uważano, że powinny
kształcić nauczycieli do klas V-VII w przedmiotach łączących dwie specjalności,
przy czym zestaw specjalności był w zasadzie dowolny, ale starano się łączyć spe
cjalności pokrewne. Tego profilu szybko zaniechano i podjęto decyzję o specjalno
ści jednokierunkowej, potrzebnej w nauczaniu w klasach I-IV. W roku szkolnym
1962/63 powrócono do koncepcji dwuprzedmiotowej specjalizacji z obowiązującą
we wszystkich kierunkach kształcenia metodyką nauczania w klasach I-IV.
Pomimo braku stabilizacji kształcenia zaczęły się krystalizować profile przy
gotowania nauczycieli, ale przy ogólnej tendencji zmian postępowała likwidacja SN
w woj. katowickim (1970/71 - cztery) i powstawanie Wyższych Szkół Nauczyciel
skich (1970/71 pierwsza WSN w Sosnowcu jako filia UŚ).
Problemem Studiów Nauczycielskich była infrastruktura. Częstochowskie SN
posiadało trudną sytuację lokalową, którą mogło rozwiązać budownictwo szkolne.
W Częstochowie inicjatywę budowlaną podjął ówczesny dyr SN mgr Zygmunt
Skurczyński w oparciu o Inspektorat i Komisję Oświaty Miejskiej Rady Narodowej.
Dzieło to kontynuowali jego następcy - mgr Jan Ciosek i dr Konstanty Zajda. Dzię
ki ich zabiegom przy poparciu ówczesnych władz administracyjnych i partyjnych
przy al. A. Zawadzkiego 13/15 ( ob. al. Armii Krajowej) powstał okazały budynek
dla potrzeb placówki kształcenia kadry pedagogicznej. Budowę podejmowano
z myślą o przekształceniu istniejącej placówki w Wyższą Szkołę Pedagogiczno
-Humanistyczną.
Do nowo wzniesionej placówki przeniesiono szkołę z dawnej siedziby przy ul.
Deglera, którą przejęła Politechnika Częstochowska. Częstochowska placówka uzy
skała ogółem 111 pomieszczeń, w tym pracownię do elektryczności, optyki, mecha
niki, ciepła, chemii ogólnej, organicznej, mikrobiologii, zajęć praktyczno-techni
cznych oraz 5 gabinetów. Dla studentów powstał dom studencki „Skrzat"
o 202 miejscach3.
Pozostawała sprawa kadry pedagogicznej. Działalność pierwszych lat funkcjo
nowania placówki opierała się na nauczycielach dochodzących . SN nie dysponował
(podobnie jak i inne placówki) warunkami mieszkaniowymi, które przyciągałyby
specjalistów z innych miast polskich .
W częstochowskimi SN pracowało 2 doktorów (K. Zajda., J. Olszówka). Wiek
kadry wynosił przeciętnie 47 lat, a proces „upartyjnienia" był najwyższy w woje
wództwie i wynosił 32,4% (1968).
Wybitnym przedstawicielem kadry w SN w Częstochowie owego okresu był
niewątpliwie dr Konstanty Zajda, którego podręcznik metodyczny dotyczący na-
3Z działalności ZKN ... , s. 57.
Studium Nauczycielskie w Częstochowie ... 757
uczania zajęć praktyczno-technicznych w klasach I-IV szkoły podstawowej docz.e
kał się aż pięc iu wydań.
Tabela 1. Kierunki kształcenia w Studium Nauczycielskim w Częstochowie w latach 1957-1971
Rok Kierunek studiów Forma studiów
dzienne wieczorowe zaoczne
1957/58 biologia I
matematyka I
ekonomika gospodarstwa domowego i żywienia
zbiorowego
I
1958/59 filologia polska I
biologia 1-11
matematyka 1-11
fizyka I
ekonomika gospodarstwa domowego i żywienia
1-11
zbiorowego
1959/60 filologia polska 1-11 I
biologia 1-11 I
matematyka 1-11 I
fizyka 1-11
ekonomika gospodarstwa domowego i żywienia
zbiorowego I-II I
wych. przedszkolne I
1960/61 filologia polska
1-11 1-11
biologia 1-11 II
fizyka 1-11 1-11
ekonomika gospodarstwa domowego i żywienia
zbiorowego 1-11 1-11
wych. przedszkolne 1-11
1961/62 filologia polska
1-11 I-li-III
biologia 1-11 I Ili
matematyka 1-11 I lII
rizyka 1-11
ekonomika żywienia zbiorowego 1-11
prace n;czne i rys. I
wych. przedszkolne I-II-III
758 Bogdan Snoch
cd. Tabeli I.
1962/63 filologia polska 1- 11 1- 11
biologia li li
matematyka li 1- 11
fizyka li I
ekonomika żywi enia zbiorowego 1- 11 1- 11
wych. przedszkolne I-Il- III
prace ręczne i rys. li
wych. przedszkolne i nauczanie początkowe I
matematyka z fizyką I
fizyka z zaj1,ciami praktycznymi I
biologia z chem ią I
1963/64 filologia polska 1-11
biologia z chem ią 1-11
fizyka z zajęciami praktycznymi 1-11
gospodarczy 1- 11 1-11
matematyka z fizyką 1-11 I- Il-III
fizyka z chemią I I-li-III
wych. przedszkolne l-11-JII
rys. i prace ręczne Ili
wych. przedszkolne i nauczanie początkowe 1-11
biologia Ili
1964/65 filologia polska li li
fizyka z matematyką I I
fizyka z chemią li li
chemia z biolog ią I I
gospodarczy 1-11 1- 11
biologia z chem ią li
fizyka i zajęcia praktyczno-techniczne li
matematyka z fi zyką Il li
wych. przedszkolne i nauczanie p